انسان شناسی و فرهنگ

زندگی نامه محمد تهامی نژاد ؛ پژوهشگر و فیلمساز مستند


متولد جنوب تهران اِشغالی آذرماه 1321، فارغ التحصیل موسسه روزنامه نگاری، مرکز آموزش تلویزیون و لیسانسیه سینما از مجتمع دانشگاهی هنر هستم.

همسرم فریدۀ مکری نژاد حسابرس و فرزندانم برنامه نویس و مهندس کامپیوتر هستند .
پژوهش درتاریخ ، نقد نویسی و مستند سازی را با هم به پیش برده ام . مجموعه نوشته هایم از دهه چهل هیچگاه از جوهره پژوهش و بررسی های تاریخی خالی نبود . امید وار بودم که در هر پژوهش ، قدمی به پیش بگذارم . از این رو برای فهم تاریخ و درک زیبایی شناختیِ فیلم کوشش هایی نظری تمام زندگی امرا در بر گرفت که هیچگاه تمامی نداشت و نمی دانم توفیق داشته ام یا نه ؟ .
فیلم هایم نیز کم وبیش اسنادی از دوران خود هستند : سینمای ایران از مشروطیت تا سپنتا ، نخستین کوشش درثبت چهره ها ی تاریخ سینمای ایران بود . این کار با جمع آوری و معرفی فیلم هایی همراه شد که سال ها از دسترس خارج بودند . سایر فیلم هایم اینهاست : یادی از دکتر فاطمی ، دیماه 59 در بوشهر و آوارگان جنگی ، شب میراب ، بحران مسکن و مهاجرین ، قطع در بارۀ عمل جراحی زیبایی بر روی چهره یک دختر فقیر که قبل از عمل گفت : من دیپلمه بودم من زندگی را دوست داشتم من مورد آزار بودم . یادگارهای سیستان ، رود و کاریز ، از هامون تا هورالعظیم ، بازگشت اسیران ، استاد عبادی ، شبیه زمان مقدس وتعزیه در باد .
برخی پژوهش ها : ریشه یابی یأس در سینمای ایران ( سینما وتئاتر ـ 1352 و53)
ـ پیوند خاص وعام در نماهای بسته (در مجموعه فروغ فرخ زاد وسینما ـ 1377ـ چاپ شده است ) در این نوشته ، به تشریح رابطه بین خط سراسری و گفتار فیلم خانه سیاه است با عهد عتیق بویژه کتاب ایوب ( به عنوان خط سراسری) و کتاب ارمیاء نبی و مزامیرـ زبور داوود ‌ـ پرداخته ام
ـ پژوهش درباره دو شاعر اصفهانی جمال الدین محمدبن عبدالرزاق و پسرش کمال الدین اسماعیل .

  • راه رفته و رفتار ( ابراهیم گلستان وسینما ) نامه فرهنگ وهنر ، بهار 1384
    ـ سینما و افکار عمومی سازی در ایران ( 1316 تا 1327) فصلنامه سینمایی فارابی
    ـ نظم بخشی به خاطره بصری از تاریخ معاصر ایران .از محمد علیشاه قاجار تا سال 1333 (دو شماره ماهنامه سینمایی فیلم ویژه نامه زمستان و بهار 1383 و 84 )
    نظم بخشی شماره 4 برای نخستین بار در ایران ، به معرفیِ فیلم روسیِ کشور شیروخورشید ـ 1312 می پرداخت .
    ـ شیوه شناسیِ سینمای مستند ، شماره 59 و60 فصلنامه فارابی 1385 .
    ـ انسان شناسیِ تصویری در سینمای مستند ایران ، ( عامل شناخت یا موضوع شناخت ، کتاب ماه هنر ، مهر و آبان 1383
    ـ رفتارشناسی فرهنگی در فیلم های خبری (1336ـ 1357) از منظرِ انسان شناسی تصویری . ( نشانه ها ونمادهای نهفته در این نوع ازفیلم ، یک امکانِ نهفته برای مطالعاتِ انسان شناسیِ تصویری است .) در جلسه اسفند ماه فرهنگستان هنر ایران .
    ـ فرهنگ کوچه های سینمای ایران ( گاهشناسی ) جمع آوری مجموعه واژه هایی که از طریق سینما وارد زبان فارسی شده است . منظور از کوچه های سینما حرفه های مختلف سینما در ایران است . سینما از هنگام رسوخ به ساختار جامعه ایرانی با خود : تماشا ، نهاد ها ، آئین نامه ها ، اصناف ، ابزارکار و تولیدات و ضرب المثل ها آورده است . این فرهنگ: واژه های ساخته شده در ایران ، مأخذ لغت های خارجی ، نحوه ورود، تغییرات نسبت به زبان مبدا و سال ورود را جستجو می کند .
    پژوهش در : مستند گزارشی ، مستند شاعرانه ، فیلم پرتره ، مفهوم پژوهش ، ورزش نگاری ، جوش وخروش های نظری در سینمای مردم نگاری . هم چنین: جستجویی مختصر در سینمای مستند افغانستان ، سفرنامه سنت اندروز و الگو ها وتجربه های ایرانی بازنمایی سرزمین ( ترجمه مقاله خوانده شده دردانشگاه سنت اندروز ) به کرات در منابع مختلف به چاپ رسیده است . امید وارم روزی یکجا به چاپ برسد .
    کتاب
    ـ سینمای رؤیا پرداز ایران (عکس معاصرـ 1365)
    ـ کتاب فیلمنامه تاریخ سینمای ایران (انتشارات سینما ) کتاب سال 1374
    ـ از ایران چه می دانم ؟ سینمای ایران ( دفتر پژوهش های فرهنگی ) چاپ اول ودوم 1380
    ـ سینمای مستند ایران ، عرصه تفاوت ها ( انتشارات سروش ـ 1381)
    روش های نقد فیلم مستند ( در جستجوی ناشر )
    فیلم قاجار ومکتب تهران ( در انتظار چاپ)
    ترجمه
    ـ نمایشنامه لوتر ( جان آزبرن ) انتشارات امیرکبیر ـ چاپ دوم 1353 ( این نمایشنامه توسط رجب محمدین در دانشگاه تهران اجرا شد )
    ـ‌ مقدمه ای بر مستند تلویزیونی(مواجهه با واقعیت) نوشته جان آیزود ، ریچاردکیلبرن، انتشارات سروش، چاپ1381
    ـ نگره‌ای برای نشانه شناختی برای فیلم مردمنگاری ، سول ورث ( فصلنامه فارابی ، سال 1378 شماره 35)
    ـ ترجمه چندین مدخل از دانشنامه فیلم مستند تالیف ایان ایتکن ( از جمله مقاله فیلم مردمنگاری نوشته دیوید مک دوگال) در نشریه انجمن مستند سازان .
  • مقدمه بر مستند نوشته بیل نیکولز ) 1387 تا 1389( زیر چاپ .
    ـ ترجمه مقاله مفتون شرق نوشته دکتر حمید نفیسی و چاپ در ماهنامه سینمایی فیلم وقرارگفتن در سایت انسان شناسی وفرهنگ .
    سایر فعالیتها
    ـ عضو هیئت مؤسس ، عضو هیئت مدیره ، بازرس و مدتی رئیس انجمن مستند سازان سینمای ایران .
    ـ داور بخش مستندِ جشنواره فیلم فجر ، و سه دوره داور جشن خانه سینما
    عضو هیئت علمی اولین همایش انسان شناسیِ تصویری در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران .
    عضو هیئت علمی همایش سینمای قاجار درفرهنگستان هنر ( بر گزار نشد)
    ـ به سمینار های زیر مقاله فرستادم :
    همایش بین المللیِ سینما و گفتگوی تمدن ها ، همایش سینما ونفت ، میراث مشترک اقوام حاشیه دریای خزر، سمینارنقد فیلم در ایران ، سمینار خلیج فارس ، همایش بین المللی سینمای بازنمایی در دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند ، همایش شهرسازی و سینما .
    سایت انسان شناسی و فرهنگ ( بخش انسان شناسی تصویری به دبیری مهرداد اسکویی) صفحه ای به نام من گشود و تعدای از مقالات و ترجمه هایم را ارائه کرد . این صفحه بعد تر حذف شد و مقاله ها در بخش فیلم مستند عکس مستند قرار گرفت .
    تدریس
    در دانشگاه آزاد اسلامی ، برخی کارگاه های آمورزشی ، مرکز آموزش فیلمسازی و دانشکده های سوره تهران و اصفهان سینما تدریس کردم . الان در مؤسسه آموزش عالی سپهر اصفهان در واحد سینما ، درسی دارم.
    این روزهای عمر
    طی چهار قرار داد ، در فیلمخانه ملی ایران ، به کار پژوهش فیلمخانه ای روی انبوهی از فیلمهای ( پوزیتیو ونگاتیو ) شناخته شده وناشناخته مستند و خبری مشغول بودم و بخشی از حاصل کارم جدا از تهیه فرم های جداگانه ومشخص ، به صورت شش مقاله در آمد که توسط فیلمخانه ملی ایران منتشر شد. ( در سالیان اخیر در بارۀ من یا از قول من دربرخی نشریات و یا سایت ها مطالبی به اشتباه به چاپ رسیده است از جمله در یکی ازسایت ها خواندم که « فیلمخانه ملی ایران را به تهامی نژاد سپرده اند». در صورتی که بعد از حدود چهار سال کارغیر متداوم ، قرار داد من با فیلم خانه در شهریور سال 1387 بپایان رسید . سرگرم تدوین نهایی کتاب تاریخ سینمای مستند ایران هستم که ظاهرأ تمامی ندارد . نه ازآن روی که پژوهش فیلم خانه ای کافی نیست ، هرچند با دنیایی از اسناد بصری روبرو هستم بلکه به این دلیل که متن حاصله ، هر دم باید پالوده شود و حواشی را از دایره پژوهش تاریخی برانم . من هم در نوشته هایم مرتکب اشتباهاتی شده و اغلب کوشیده ام غلط نامه هایی را به دست خواننده برسانم . از سوی دیگر ، بارها مورد مصاحبه قرار گرفته ام و برخی مصاحبه گران، به نحوی نوشته را چرخانده وتاب داده اند که خبر با برداشت شخصی و تفسیر خود آنها ویا نهاد مورد نظرشان در آمیزد تا نتایج مطلوب و فوری داشته باشد ، بنابراین می دانم که بسیاری از اسناد مکتوب فاقد اعتبار پژوهشی هستند . چه راهی برای این اعتبار سنجی وجود دارد؟ آیا باید از جنبه پژوهشی هیچگاه به یک سند اتکا نداشته باشم؟ گاهی مطمئن ترین راه برای شناخت تاریخی را بررسی بافت و زمینه های اجتماعی – تاریخی ، گفتگوی مستقیم و بررسی مجدد گفته ها با گفتگو شونده فرض می کنم . به این نتیجه رسیده ام که بهترین شیوه بررسی منابع مکتوب و برخی منابع تصویری و دستیابی به واقعیت های پژوهشی وتاریخی، برخورداری از روش پژوهش محتوا و پاسخ یابی برای سؤال هایی است که نه تنها گفته های گوینده و شخص مورد مطالعه یا سوژه بلکه انگیزه های پرسشگر ، تدوین گر و نهاد هم به عنوان واحد تحلیل ، مورد بررسی قرار گیرد . به این علت ، اغلب خود را با مفهوم روزنامه نگاریِ نوین هم مواجه می بینم .

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا